Kinh Nghiệm Bảo Quản Và Xử Lý Gỗ Bị Cong, Nứt, Mối Mọt

Trong hơn 30 năm gắn bó với nghề mộc, chúng tôi đã gặp không ít trường hợp gỗ cong, nứt hoặc bị mối mọt khiến sản phẩm mất thẩm mỹ và giảm tuổi thọ. Nhiều người mới học nghề thường nghĩ nguyên nhân do “gỗ xấu” — nhưng thật ra phần lớn lỗi đến từ bảo quản và xử lý chưa đúng cách.
Hôm nay, tôi sẽ chia sẻ lại toàn bộ kinh nghiệm bảo quản gỗ thực tế mà tôi đúc kết qua hàng trăm công trình nội thất lớn nhỏ.

1. Hiểu đúng về nguyên nhân khiến gỗ bị cong, nứt

Trước khi học cách xử lý, bạn cần hiểu vì sao gỗ lại hư hại.
Tôi tóm gọn thành 3 nguyên nhân chính:

1. Độ ẩm không ổn định:
   Gỗ là vật liệu “sống” – nó co giãn theo môi trường. Nếu gỗ bị phơi nắng hoặc để nơi ẩm quá lâu, nước trong thớ gỗ thay đổi liên tục, dẫn đến cong vênh và nứt bề mặt.

2. Phơi và sấy không đúng cách:
   Nhiều xưởng mới thường phơi gỗ ngoài trời nắng gắt hoặc sấy ở nhiệt độ quá cao. Điều này khiến phần ngoài khô nhanh trong khi lõi vẫn ẩm, sinh ra hiện tượng “co rút không đều”.

3. Không xử lý chống mối mọt trước khi thi công:
   Gỗ tự nhiên rất dễ bị mối, mọt tấn công, đặc biệt là các loại gỗ mềm hoặc chưa qua xử lý tẩm sấy.

 2. Cách xử lý gỗ bị cong, vênh

Khi gặp gỗ bị cong, tôi luôn kiểm tra độ cong và hướng cong trước.
Tùy mức độ, ta có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Với gỗ cong nhẹ:
  Dùng ép thủy lực hoặc bàn ép thủ công để chỉnh lại form, sau đó phơi nơi râm mát, thông gió tốt khoảng 3–5 ngày.
  Không nên phơi nắng trực tiếp — nhiều người làm vậy khiến gỗ nứt thêm.

• Với gỗ cong nặng:
  Dùng hơi nước nóng (steam bending) để làm mềm thớ gỗ, rồi ép lại theo khuôn cố định.
  Đây là kỹ thuật tôi học được từ một xưởng Nhật Bản – hiệu quả nhưng cần kiên nhẫn.

• Lời khuyên của tôi:
  Nếu gỗ bị cong quá mức (độ vênh > 10mm/mét), nên cắt bỏ phần lỗi và tái chế, không nên cố dùng vì sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ kết cấu sản phẩm.

3. Cách xử lý gỗ bị nứt

Gỗ nứt thường xảy ra do khô nhanh hoặc chịu tác động cơ học.
Tôi thường xử lý theo 3 bước:

1. Làm sạch khe nứt: Dùng chổi nhỏ hoặc khí nén thổi bụi, đảm bảo bề mặt sạch trước khi trám.

2. Trám khe nứt:

   • Với nứt nhỏ: Dùng keo epoxy pha bột gỗ cùng màu để trám.

   • Với nứt lớn: Dán miếng gỗ mỏng (veneer) vào khe, rồi chà phẳng.

3. Hoàn thiện bề mặt: Dùng giấy nhám mịn (P400 – P600) chà lại, rồi sơn phủ PU hoặc dầu lau tự nhiên để đồng màu.

4. Cách xử lý gỗ bị mối mọt

Đây là vấn đề tôi thấy nhiều người chủ quan nhất. Một khi mối đã ăn sâu vào lõi, gỗ gần như không cứu được hoàn toàn.
Tuy nhiên, nếu phát hiện sớm, bạn có thể áp dụng cách sau:

• Bước 1: Pha dung dịch dầu hỏa + xăng + thuốc diệt mối chuyên dụng (tỉ lệ 1:1:1) và quét lên bề mặt gỗ.

• Bước 2: Dùng bàn chải sắt cạo sạch bột mùn mọt, để khô tự nhiên.

• Bước 3: Phun thuốc tẩm gỗ hoặc dung dịch borax để diệt tận gốc ấu trùng.

Với gỗ mới mua, tôi luôn tẩm dung dịch chống mối mọt trước khi sơn phủ, đặc biệt khi dùng cho khu vực ẩm thấp (như tủ bếp hoặc sàn nhà).

5. Cách bảo quản gỗ lâu bền trong quá trình sử dụng

Đây là phần quan trọng nhất của bài viết. Dù bạn xử lý tốt đến đâu, nếu không biết cách bảo quản, gỗ vẫn hỏng theo thời gian.

Kinh nghiệm thực tế của tôi:

1. Giữ độ ẩm ổn định trong nhà:
   Duy trì mức 50–60%. Nếu không có máy đo, hãy đặt vài túi hút ẩm hoặc than hoạt tính trong tủ gỗ.

2. Tránh ánh nắng trực tiếp:
   Ánh nắng làm khô nhanh và gây nứt mặt gỗ, đặc biệt là gỗ sơn PU.

3. Dùng dầu bảo dưỡng định kỳ:
   6 tháng/lần, lau lại bằng dầu lau chuyên dụng (như dầu lanh hoặc dầu teak oil). Cách này giúp thớ gỗ “thở” và bóng đẹp lâu hơn.

4. Vệ sinh đúng cách:
   Không dùng khăn ướt hoặc hóa chất mạnh. Chỉ cần lau khô, nhẹ tay và tránh xước bề mặt.